Borstvoeding en pijn

Over tepelkloven, borstontsteking en spruw

Borstvoeding geven hoort geen pijn te doen. Het eerst aanhappen mag even gevoelig zijn, maar die pijn neemt snel af. Als voeden pijn blijft doen is er meer aan de hand. Wij zetten op een rijtje wat de oorzaak kan zijn van pijn tijdens het voeden.

Borstvoeding en pijn

Over tepelkloven, borstontsteking en spruw

Borstvoeding geven hoort geen pijn te doen. Het eerst aanhappen mag even gevoelig zijn, maar die pijn neemt snel af. Als voeden pijn blijft doen is er meer aan de hand. Wij zetten op een rijtje wat de oorzaak kan zijn van pijn tijdens het voeden.

Pijn tijdens het voeden

Voeden behoort geen pijn te doen. Het eerste aanpakken van de baby kan in de kraamweek even pijnlijk zijn, maar die pijn is snel over.

Meestal worden pijnlijk tepels veroorzaakt door verkeerd aanhappen aan de borst met als gevolg tepelkloven. Een enkele keer kan het ook veroorzaakt worden door een schimmelinfectie, spruw.

Als één van de tepels duidelijk meer pijn doet, is het prettig om met de minst pijnlijke kant te beginnen. Als de voeding goed is toegeschoten kun je van borst wisselen.

Eens in een andere houding voeden kan ook helpen bij pijnlijke tepels. Door in een andere houding te voeden wordt de tepel anders belast. Dus de ene keer liggend, dan zittend en probeer ook eens de rugbyhouding:

Als je bv de rechterborst wilt geven leg je de baby met zijn achterhoofdje op je rechterhand, je onderarm ondersteunt zijn schoudertjes. Zijn lichaam en beentjes verdwijnen onder je bovenarm langs je lichaam naar achteren. Zorg er wel voor dat zijn mondje recht tegenover de tepel ligt en laat hem dan goed aanpakken.

Oververmoeidheid kan pijn tijdens het voeden in de hand werken. Rust dus voldoende. Er zijn aanwijzingen dat er een relatie bestaat tussen bezorgdheid van de moeder en pijnlijke tepels. Als je tepels erg pijn doen dan kan dit zoveel spanning veroorzaken dat het toeschietreflex wordt geremd. Hierdoor krijgt de baby dus geen melk en wordt boos, hij gaat ongeduldig trekken en rukken aan de tepel, met als gevolg dat de pijn toeneemt en jij nog meer tegen het voeden gaat opzien. Om deze vicieuze cirkel te doorbreken kun je voor het aanleggen wat afkolven met de hand, hierdoor komt de melkproductie al op gang voordat je de baby aanlegt.

Bij extreme pijn kun je de dokter vragen een pijnstiller voor te schrijven.

Pijnlijke tepels gaan bijna altijd na een paar dagen over. Zo niet, schakel dan een deskundige in.

Teksten: Saskia en Mirjam, lactatiekundigen praktijk Borstvoeding & meer
Overzicht onderwerpen

    Tepelkloven

    Tepelkloven zijn de grootste oorzaak in het mislukken van de borstvoeding.

    Tepelkloven zijn erg pijnlijk en je ligt met gekromde tenen als de baby weer aan de borst moet.
    Het is dus zaak te proberen tepelkloven te voorkomen.

    Tepelkloven worden veroorzaakt doordat de baby de borst niet goed (genoeg) gepakt heeft of niet goed kan blijven vasthouden.

    Voorkomen tepelkloven:

    Tepelkloven kun je voorkomen door goed aan te leggen, je tepel moet na de voeding mooi rond en roze uit de mond van je baby komen. Is de tepel is afgeplat aan 1 kant dan betekent dat dat de baby de tepel niet goed in de mond heeft gehad. Op deze manier kan wrijving van de tepel ontstaan en kunnen ook kloven ontstaan.

    • Leg je baby zorgvuldig aan, houdt je baby tijdens de voeding goed in positie (laat hem niet wegzakken)
    • Haal de baby van de borst zodra het voeden niet prettig voelt of pijnlijk is en laat opnieuw happen.
    • Zorg dat de baby een grote hap borst goed in de mond heeft, de lipjes naar buiten gekruld.
    • Houd je tepels droog. Als je veel lekt gebruik dan borstschelpen (lekbakjes). Zoogkompressen verstikken je tepels en zeker als ze vochtig zijn verweken ze de tepelhuid.
    • Draag katoenen shirts en bh’s
    • Zorg dat er zoveel mogelijk lucht bij de tepels komt, slaap bijvoorkeur zonder bh zodat er goed lucht bij de tepels kan komen. Als je borsten erg lekken leg dan een celstofmatje of badlaken onder je neer.
    • Smeer na iedere voeding wat borstvoeding over de tepel en laat dit goed drogen voordat je de bh weer aandoet.

    Behandelen tepelkloven:

    • Laat je tepels zoveel mogelijk aan de lucht drogen, draag liever geen beha maar een luchtig katoenen shirt.
    • Gebruik bij voorkeur een gepurificeerde lanoline, deze hoef je voor de voeding niet af te wassen (dit kun je kopen bij de drogist of apotheek of bij een lactatiekundige). Bedenk wel dat je met zalf je tepel afsluit en er dus minder lucht bij je tepel komt.
    • Begin met voeden aan de minst pijnlijke borst, als de melk toegeschoten is kun je baby aan de pijnlijkste borst leggen (dit is nu een stuk minder pijnlijk)
    • Wacht niet met voeden tot de baby erge honger heeft, als de baby erg hongerig is zuigt hij nog krachtiger, waardoor het meer pijn doet. Voedt juist wat vaker.
    • Neem een keer een paracetamol voor een voeding als het echt heel erg pijnlijk is
    • Probeer toch zo ontspannen mogelijk te voeden en je borst resoluut aan te bieden. Bij pijn ben je huiverig en trek je ongemerkt je borst iets terug waardoor het voor je baby moeilijk is de borst goed te nemen
    • Voor het voeden kan je de tepel wat verdoven door met een ijsblokje (in een plastic zakje of washandje) over de tepel te wrijven. Dit kan vooral helpen tegen de pijn die je hebt direct bij het aanleggen.
    • Als de borstvoeding goed op gang is gekomen kun je overwegen om 1 borst per keer te geven zodat je tepels wat langer rust krijgen tussendoor.
    • Tegenwoordig zijn er speciale borstkompressen die het herstel van de kloofjes bevorderen, verkoelend werken en je tepels beschermen tegen aanraking: Mother Mates, Rite aids of Multi Mums. Ze zijn bij sommige verloskundigen, lactatiekundigen, thuiszorgwinkels of borstvoedingswinkels te koop.

    Vraag vooral ook hulp van een lactatiekundige. Zij is dé deskundige als het om borstvoeding gaat en kan je bijna altijd helpen!

    Borstontsteking

    Borstontsteking, kun je het voorkomen en hoe behandel je borstontsteking?

    Over het algemeen ontstaat een borstontsteking pas nadat de kraamdagen zijn afgesloten.

    Een borstontsteking herken je doordat je borst (bijna altijd 1 kant) rood, warm en pijnlijk is. Verder heb je koorts en ben je echt ziek.

    Een borstontsteking ontstaat meestal als de melk niet voldoende doorstroomt.

    Een voorstadium van een borstontsteking zijn verstopte melkkanaaltjes: harde. rode, pijnlijke plekken in je borst.

    Als je merkt dat je een verstopping hebt, probeer deze dan weg te krijgen:

    • Voed je baby iets eerder dan je gewend bent.
    • Verwarm voor het aanleggen je borst (warm kompres).
    • Leg je baby zorgvuldig aan.
    • Probeer tijdens het voeden je borst mee te masseren. Dit doe je door met de vlakke hand de plekken ‘weg’ te strijken in de richting van de tepel of cirkelende bewegingen met je vingertoppen te maken vanachter de verstopping in de richting van de tepel. Ook kun je onder de douche de plekken weg masseren door de sproeier met flink warm water op de borst te zetten en vervolgens de plek in de richting van de tepel leeg te masseren.

    Sommige vrouwen zijn vatbaarder voor een borstontsteking dan anderen.

    Voorkomen borstontsteking:

    • Probeer je borst goed leeg te laten drinken. Belangrijk hierbij is dat je baby optimaal aan de borst aanhapt en effectief drinkt.
    • Als je (nog) te veel melk hebt is het goed regelmatig in een andere houding te voeden, zodat alle delen van de borst (extra) goed geleegd worden.
    • Als je tepelkloven hebt, zorg dan extra voor een goede hygiene (veel handen wassen).
      Kloven zijn een ideale ingang voor bacteriën. Pak de oorzaak van de kloven aan: verbeter het aanleggen. Als de kloven niet binnen een paar dagen verbeteren loont het de moeite op hulp in te schakelen, een lactatiekundige kan je helpen bij het optimaliseren van het aanleggen. Zo verminder je het risico op een ontsteking en het voeden wordt er (zonder pijn) ook een stuk leuker van!
    • Wees alert op rode plekken en harde schijven in je borst. Controleer na de voeding de leeg gedronken borst op harde schijven/plekken. Mocht je een harde plek hebben dan kun je meteen actie ondernemen door warmte toe te passen en na te masseren.
    • Laat één borst altijd goed leegdrinken. Het is beter om één borst per keer goed te laten leegdrinken en de ander maar half en de volgende voeding de andere borst helemaal te laten leegdrinken, dan beide borsten iedere voeding half te laten leegdrinken.
    • Houd je tepels zo droog mogelijk, vocht en warmte zijn een goede ontwikkelingsbron voor bacteriën. Heb je veel last van lekkende borsten zorg dan voor het vaak vervangen van je zoogkompressen. Gebruik geen borstschelpen (soort lekbakje) omdat deze kolvend werken.

    Behandeling borstontsteking:

    • Ga door met voeden ook al heb je er nu even helemaal geen zin meer in.
    • Kruip in bed, neem rust. Je bent ziek en je wilt waarschijnlijk ook het liefst in bed blijven.
    • Een borstontsteking duurt meestal niet lang:  één tot twee dagen.
    • Doe voor het voeden een warme doek om je ontstoken borst, als de borst warm is gaan de melkklieren goed open staan en wordt de borst beter leeggedronken. Je kunt een doek warm maken onder de warme kraan of een warm water zak gebruiken.
    • Ook al doet het zeer, voedt als eerste aan de ontstoken borst en laat hem zo goed mogelijk leeg drinken.
    • Leg zo vaak mogelijk aan.
    • Na het voeden kun je een kompres op je borst leggen. De meeste vrouwen vinden een warm kompres het prettigst. Een koud kompres mag ook als je dat prettiger vindt. Leg in dat geval een kwartier voor je gaat voeden een warm kompres op je borst om ervoor te zorgen dat de melk weer goed kan stromen.
    • Gebruik in eerste instantie geen antibiotica. Volg de bovenstaande punten op, dan daalt meestal de koorts binnen 24 uur en red je het zelf.
    • Blijf drinken!
    • Door het ziek zijn kan je productie wat dalen. Dit is op zich niet zo erg, je legt vaker aan en je baby krijgt zo toch genoeg. Zodra je je beter voelt merk je meteen dat je productie ook weer beter wordt. Het kan zijn dat je baby de ontstoken borst minder graag drinkt: door de ontsteking smaakt de melk wat anders (zouter) en niet alle baby's zijn daar fan van.
    • Houdt je andere borst in de gaten, als deze minder goed geleegd wordt en voller gaat lopen (te vol en pijnlijk hard), kolf dan eventueel deze borst een keer af. Anders loop je de kans dat hier problemen gaat kringen.

    Als je bovenstaande adviezen opvolgt, zul je merken dat de ontsteking na 24 uur, bijna altijd, een stuk minder of over is. Is de ontsteking na 24 uur niet een stuk beter en blijft de koorts onverminderd hoog, dan wordt het tijd om je huisarts te bellen. Je hebt nu toch antibiotica nodig. De ontsteking zit dan te diep en je kunt het niet zelf oplossen. Je kunt ook tijdens antibioticagebruik gewoon doorvoeden.

    Advies: Probeer altijd eerst zelf de ontsteking op te lossen door bovenstaande tips op te volgen. Er wordt over het algemeen veel te snel antibiotica genomen, waardoor veel bacteriën resistent worden voor antibiotica. Toch is soms antibiotica nodig. Na antibioticagebruik kan het zijn dat jij of je baby een schimmelinfectie ontwikkelen (zie verderop het stuk over spruw). Pas als na 24 uur de ontsteking niet vermindert is de tijd daar om antibiotica te gaan gebruiken.

    Spruw

    Pijn borstvoeden door spruw

    Pijn tijdens het voeden is een teken dat er iets niet goed gaat.
    Heel vaak wordt pijn tijdens en na de voeding veroorzaakt door het niet goed aan de borst liggen van de baby.

    Toch wordt niet alle tepelpijn hierdoor veroorzaakt.

    Niet zelden is er meer aan de hand en is er sprake van een candida infectie, in de mond wordt dit spruw genoemd. Het voeden is voor moeder zo pijnlijk dat ze het voeden niet meer kunnen verdragen en soms, de wanhoop nabij, stoppen.

    Candida is een gist en komt voor op onze huid, in de darmen en vagina.

    Meestal is de candida niet actief en veroorzaakt het geen klachten. In sommige situaties kan de candida zich ontwikkelen en ontstekingsreacties veroorzaken. Door overproductie van de candida breidt de infectie zich uit naar andere plaatsen, bijvoorbeeld de tepelhuid.

    Uitlokkende factoren voor spruw zijn:

    • Verminderde weerstand
    • Zwangerschap en bevalling
    • Antibioticagebruik
    • Verstoorde suikerhuishouding (diabetes mellitus)
    • Gebruik van hormoonpreparaten (corticosteroïden, de pil)
    • Slechte hygiëne of juist overmatig met zeep wassen

    Warmte is een goede voedingsbodem (moedermelk) net als een vochtige omgeving (voedende borst en mondje van de baby). Beiden bevorderen de groei van de Candida.
    Tijdens de bevalling kan de candida worden overgedragen op de baby.

    Pijn die niet gerelateerd is aan het aanleggen kan al vroeg in het kraambed (zelfs al vanaf dag 1) voorkomen.

    Vaak worden klachten die wijzen op een candida infectie de eerste dagen in het kraambed niet als zodanig (h)erkend. Vaak zijn er bij de baby dan ook nog geen zichtbare symptomen.

    De uitingsvorm van Candida bij de baby wordt spruw genoemd.

    Symptomen spruw moeder:

    • Branderige of stekende pijn, die vanuit de tepel kan uitstralen door de hele borst en tot aan de rug, aanhoudend na de voeding
    • De huid van de tepel en/of tepelhof kan er normaal uitzien maar verkleurt soms rozerood of ziet glanzend, soms schilferig of met witte puntjes
    • Bij moeders met een donkere huidskleur kunnen tepel en tepelhof er lichter of zelfs ontkleurd uitzien
    • Kleine kloofjes die meer klachten geven dan te verwachten en niet goed genezen (ondanks verbeterde aanlegtechniek)
    • Steeds terugkerende verstopte melkkanaaltjes en/of borstontstekingen
    • Soms jeuk aan de tepel
    • In de meeste gevallen geeft een moeder vooral pijnklachten aan.

    Symptomen spruw baby:

    • Witte, kwarkachtige plekken op het oorzaken pijn bij borstvoeding; spruwmondslijmvlies en op de tong, die niet weg te vegen zijn
    • Een witte aanslag in de mond of op de tong
    • Parelmoerachtige glans op de lippen
    • De baby drinkt onrustig, laat veel los of weigert zelfs de borst vanwege pijnklachten in de mond
    • Klakkend drinken
    • Er kan sprake zijn van een hardnekkige luieruitslag, met duidelijk begrensde helderrode plekken met een kronkelige rand, soms ook meer kleine solitaire plekjes
    • Uitslag in huidplooien in het luiergebied of onder armen, meestal rood, bij donkere huid zijn de plekken donkerder van kleur

    Kenmerkend voor een besmetting met candida albicans is dat er een variatie is in symptomen en klachten!

    Het is mogelijk dat alleen het kind of alleen de moeder symptomen of klachten heeft. Het is zelfs mogelijk dat de infectie zich voordoet aan één borst.

    Behandeling spruw

    Bij de behandeling van spruw of candidiasis van de borst dienen altijd moeder en kind samen behandeld te worden, om wederzijdse (her)besmetting te voorkomen, ook al heeft maar één van beide klachten. Lokale behandeling heeft de voorkeur.

    Behandeling spruw moeder

    Miconazol crème
    De crème wordt na iedere voeding heel dun op de tepels aangebracht nadat melkrestjes met water zijn verwijderd. In de praktijk wordt ervaren dat toepassing na iedere voeding effectiever is dan de veelal voorgeschreven frequentie (2 maal daags).

    Behandeling spruw baby

    • Miconazol orale gel (vanaf 4 maanden)
    • Nystatine suspensie (tot en met 3 maanden)
    • Miconazol crème (luieruitslag door candida)

    Het is belangrijk dat het middel niet diep in de mond wordt gebracht, vanwege risico op verslikken.
    Beter en veiliger is het middel in gedeelten na iedere borstvoeding in de wangholtes en op de tong aan te brengen met een schone vinger of een wattenstaafje.

    Op deze manier wordt de schimmel effectiever bestreden, loopt het kind geen kans op verslikken en je gebruikt minder medicijn.
    Vanuit hygiënisch oogpunt kan een kleine hoeveelheid gel op een lepel of nystatine in een cupje gedaan worden om vervolgens in het mondje aangebracht te kunnen worden met behulp van een schone vinger of wattenstaafje.
    In geval van luieruitslag wordt Miconazol crème dun na verschoning op de aangedane plaatsen aangebracht.

    Zowel moeder als kind moeten na iedere voeding worden behandeld.
    Hierdoor krijgt de schimmel geen kans om op de melksuikers van de achterblijvende moedermelk verder te groeien.

    Maatregelen om verspreiding van candida en spruw of herbesmetting tegen te gaan zijn:

    • Handen wassen, voor elke voeding, na verschonen. Was ook de handjes van de baby.
    • Maak tepels voor het voeden schoon met lauw water
    • De tepels schoon en droog houden. Na de voeding alle melkresten van de tepel af wassen en de borst aan de lucht laten drogen.
    • Zoogcompressen na iedere voeding vervangen
    • Beha’s, wasbare zoogcompressen, spuugdoekjes, handdoeken op minimaal 60˚ C wassen.
    • Dagelijks een schone beha aandoen.
    • Spenen, kolfonderdelen, flessen dagelijks 10 minuten uitkoken
    • Spenen iedere vier weken vervangen
    • Speelgoed dat in de mond gestopt wordt schoon houden
    • Verse afgekolfde melk kan gewoon aan de baby gegeven worden. Het invriezen van moedermelk tijdens een candida besmetting is niet verstandig omdat de schimmel het invriezen overleeft en later een nieuwe infectie kan veroorzaken. Pasteuriseren van de afgekolfde melk en vervolgens invriezen is wel een mogelijkheid.

    Meer informatie over borstvoeding:

    Meer lezen

    Vitamine K voor je baby
    Regeldagen baby
    Flesvoeding en bijvoeding
    Borstvoeding
    Borstvoeding in de kraamdagen
    Borstvoeding & kolven

    Dit bericht delen of bewaren?

    Deel dit bericht via Facebook, Twitter, e-mail of WhatsApp. Later lezen of zelf bewaren? Mail het dan naar jezelf.

    Je baby leren kennen? Weer fit worden na je bevalling? Ontdek onze cursussen.

    Gerelateerde berichten
    borstvoeding en alcohol
    Alcohol borstvoeding

    Hoe zit het met alcohol en borstvoeding, kan af en toe een glaasje of is alcohol en borstvoeding echt een Lees meer

    zwangerschapsverlof voorbij
    Weer aan het werk na bevalling

    Weer aan het werk, het vraagt veel organisatie, lees onze tips om je dag goed te starten

    Borstvoeding Vraag En Antwoord, Regeldagen, Krijgt Mijn Baby Wel Genoeg Voeding 2
    Borstvoeding na de 6e maand

    Heeft je baby genoeg aan borstvoeding als hij 6 maanden oud is?

    geboorteaangifte
    De baby aangeven

    Wat neem je mee en hoe werkt het?

    jaloers op baby
    Jaloers zijn

    Betrap jij, als partner , je er wel eens op dat je jaloers bent op de baby?

    lachen baby
    Lachen van de baby

    De eerste weken lacht een baby reflexmatig, niet bewust. Vanaf wanneer gaat een baby echt lachen?